Historia Cmentarza
Cmentarz greckokatolicki w Dębnie ma swoją historię nierozerwalnie związaną z dziejami parafii rzymskokatolickiej i greckokatolickiej oraz z cerkwią, którą budowano przez kilkanaście lat i poświęcono 5 maja 1864 roku. Zgodnie z ówczesnymi zasadami, bezpośrednio przy świątyni wyznaczono teren pod cmentarz grzebalny. Po 1945 roku, gdy arcybiskup Franciszek Barda erygował Parafię pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, cerkiew zaczęła pełnić funkcję świątyni obrządku rzymskokatolickiego.
Nowe Miejsce Pochówku
W latach 1945-47 przybyli do Dębna osiedleńcy wyznaczają nowe miejsce na pochówek – cmentarz przy drodze do stacji kolejowej tzw. „stawisko”, którego użytkowanie ze względu na zbyt wysoki poziom wód gruntowych kończy się w 1947 r. ekshumacją 38 grobów i przeniesieniem ich na stary cmentarz. Dopiero podczas prac scaleniowych prowadzonych w Dębnie w latach 50. wyznaczony zostaje teren pod obecnie funkcjonujący cmentarz, na którym od tamtej chwili dokonywane są pogrzeby.
Degradacja i zapomnienie (1955–2007)
Przez dziesięciolecia stary cmentarz systematycznie niszczał. Z upływem czasu ubywało krzyży, medaliony były wybijane, a drzewa przewracały się od wiatru i starości. Niestety, do zniszczeń przyczynił się również człowiek – w latach 60. XX wieku wiele grobów zostało zdewastowanych przez jednego z mieszkańców Dębna.
W 2006 roku zawiązało się Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Dębno, które za cel postawiło sobie przywrócenie godności staremu cmentarzowi i otoczeniu. Członkowie stowarzyszenia, przy wsparciu mieszkańców i ks. Jana Mromlińskiego, rozpoczęli prace porządkowe. Wspólnym wysiłkiem udało się oczyścić teren, wykonać nasadzenia i przywrócić cmentarzowi należny szacunek.
Prace Porządkowe
Do prac porządkowych włączyli się dorośli, młodzież i dzieci. W roku 2007, w ramach projektu „Zróbmy to razem dla Dębna” realizowanego z Programu „Działaj Lokalnie V” współfinansowanego przez Polsko-Amerykańską Fundację Wolności i współudziale Leżajskiego Stowarzyszenia Rozwoju, wykonano prace konserwacyjno-pielęgnacyjne dęba, które zatrzymały dalszą jego degradację. Udało się uporządkować teren przyległy do pomnika przyrody, a w trakcie wykonywanych prac z ziemi wydobyto wiele zniszczonych i bardzo starych elementów nagrobnych.
Wpis do rejestru zabytków (2008)
Od kwietnia 2008 roku mieszkańcy parafii prowadzili żmudne i wymagające duużego zaangażowania prace porządkowe na zaniedbanym cmentarzu. Z troski o przyszłość tego historycznego miejsca, ksiądz proboszcz Jan Mromliński wraz z Radą Parafialną zdecydował się wystąpić do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wpisanie cmentarza greckokatolickiego w Dębnie do rejestru zabytków.
23 maja 2008 roku nekropolia została oficjalnie wpisana do rejestru. W uzasadnieniu decyzji zwrócono uwagę na wysoką wartość artystyczną nagrobków, charakterystycznych dla tzw. kamieniarki bruśnieńskiej. Ten status otworzył możliwość ubiegania się o fundusze na ratowanie i dalsze prace konserwatorskie przy cmentarzu.
Prace renowacyjne (2008–2010)
W ramach projektu „Konserwacja 15 pomników nagrobnych…” udało się zdobyć dotację z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Prace wykonała krakowska pracownia konserwatorska. Oprócz odnowienia pomników odtworzono aleje, wykonano nasadzenia oraz część ogrodzenia. W latach 2009–2010 odrestaurowano kolejne 7 nagrobków, a ogrodzenie budowano zgodnie ze stylem ogrodzenia kościoła.
Przebudowa alejki i kolejne działania (2011–2019)
W następnych latach kontynuowano prace porządkowe i budowlane. Dzięki dotacjom z Gminy Leżajsk i Urzędu Marszałkowskiego całkowicie ukończono ogrodzenie cmentarza. Za proboszcza ks. Tadeusza Barcikowskiego podjęto kolejne wyzwanie – przebudowę alejki cmentarnej z nawierzchnią z kostki granitowej. Mieszkańcy wykonali wszystkie prace społecznie. Szczególnie wyróżnili się Antoni Charko i Zbigniew Czapla.
Edukacja, symbolika i pamięć
Cmentarz stał się przestrzenią edukacji i patriotyzmu. To miejsce, gdzie przeszłość można dosłownie dotknąć. Wzruszające były słowa starszych mieszkańców: „gdy trzymam grudy ziemi z tego cmentarza, wierzę, że ktoś uczyni podobnie z grobem moich bliskich”. Stary dąb i odnowiona nekropolia dziś symbolizują pamięć, pojednanie i lokalną tożsamość