Historia Cmentarza
Historia starego dębniańskiego cmentarza jest nierozerwalnie związana z historią parafii rzymskokatolickiej i greckokatolickiej oraz cerkwi budowanej przez kilkanaście lat i poświęconej 5 maja 1864 r. Zgodnie z ówczesnymi zasadami bezpośrednio przy niej został wyznaczony teren pod cmentarz grzebalny. Od 1945 r., po erygowaniu przez arcybiskupa Franciszka Bardę Parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, cerkiew funkcjonuje jako świątynia obrządku rzymskokatolickiego.
Nowe Miejsce Pochówku
W latach 1945-47 przybyli do Dębna osiedleńcy wyznaczają nowe miejsce na pochówek – cmentarz przy drodze do stacji kolejowej tzw. „stawisko”, którego użytkowanie ze względu na zbyt wysoki poziom wód gruntowych kończy się w 1947 r. ekshumacją 38 grobów i przeniesieniem ich na stary cmentarz. Dopiero podczas prac scaleniowych prowadzonych w Dębnie w latach 50. wyznaczony zostaje teren pod obecnie funkcjonujący cmentarz, na którym od tamtej chwili dokonywane są pogrzeby.
Degradacja i Odnowa
Nieużytkowany, zaniedbany, opuszczony, przykościelny cmentarz ulega stopniowej degradacji – zniszczeń dokonuje nieubłaganie płynący czas. Uszkodzone pomniki, wiele nagrobków bez krzyży, z powybijanymi medalionami, powalone od wiatru i starości drzewa, a wśród nich wiekowy (około 500-letni) dąb, niemy świadek historii wielu pokoleń mieszkańców Dębna. Najbardziej zastanawia fakt, dlaczego nikomu z mieszkańców to nie przeszkadzało?
Sytuacja zmienia się z chwilą powstania Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Dębno, które za wszelką cenę starało się zmienić podejście mieszkańców do popadającej w ruinę nekropolii. Zarówno proboszcz ks. Jan Mromliński, jak i członkowie stowarzyszenia mieli pełną świadomość, że nie udźwigną kosztów finansowych, jakie trzeba było ponieść, aby ratować cmentarz i wiekowego 500-letniego dęba szypułkowego bedącego od 1991 r. pomnikiem przyrody. Wykonując pierwsze prace porządkowe, przygotowywaliśmy przyjazny grunt i klimat pod kolejne prace pielęgnacyjno-konserwatorskie, a jednocześnie z ks. Janem Mromlińskim intensywnie poszukiwaliśmy środków i funduszy zewnętrznych.
Prace Porządkowe
Do prac porządkowych włączyli się dorośli, młodzież i dzieci. W roku 2007, w ramach projektu „Zróbmy to razem dla Dębna” realizowanego z Programu „Działaj Lokalnie V” współfinansowanego przez Polsko-Amerykańską Fundację Wolności i współudziale Leżajskiego Stowarzyszenia Rozwoju, wykonano prace konserwacyjno-pielęgnacyjne dęba, które zatrzymały dalszą jego degradację. Udało się uporządkować teren przyległy do pomnika przyrody, a w trakcie wykonywanych prac z ziemi wydobyto wiele zniszczonych i bardzo starych elementów nagrobnych.
Kontynuacja Prac
Od kwietnia 2008 r. mieszkańcy parafii kontynuowali żmudne i bardzo uciążliwe prace przy sprzątaniu i oczyszczaniu zaniedbanego cmentarza. Ksiądz Proboszcz Jan Mromliński, chcąc ratować historyczną nekropolię, postanowił wraz z Radą Parafialną złożyć wniosek do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpis do rejestru zabytków cmentarza greckokatolickiego w Dębnie. Z chwilą dokonania wpisu, co nastąpiło w maju 2008 r., cmentarz znajduje się pod szczególną ochroną prawną, a uzyskany status zabytkowego obiektu umożliwia ubieganie się o środki zewnętrzne z przeznaczeniem na ratowanie cmentarza.
Projekt Konserwacji
W maju 2008 r. parafia wspólnie ze Stowarzyszeniem Rozwoju Wsi Dębno złożyła wniosek do MKiDN w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe 2008”, Priorytet 6. Ochrona zabytkowych cmentarzy. Projekt pn.: Konserwacja 15 pomników nagrobnych oraz prace przy zieleni i alei na cmentarzu greckokatolickim w Dębnie został zakwalifikowany do realizacji, a kwota dotacji wynosiła 80 tys. złotych, co przy wkładzie własnym 13 661,23 zł daje ogólną kwotę projektu w wysokości 93 661,23 zł.
Wsparcie i Realizacja
Od początku starań o dofinansowanie cmentarza olbrzymią pomocą służył Poseł R.P Pan Zbigniew Rynasiewicz oraz Starostwo Powiatowe ze Starostą Robertem Żołynią i p. Marią Hanus, którzy pomagali i odwiedzali cmentarz, interesując się postępem prac. W ramach projektu pracownia konserwatorska z Krakowa wykonała renowację 15 zabytkowych pomników, a mieszkańcy wykonali prace przy zieleni i budowie alei. Efekt prac obejrzeli 14 września 2008 r. goście zaproszeni na uroczystość odpustową w Dębnie z Posłem Zbigniewem Rynasiewiczem, V-ce Starostą Józefem Majkutem i Proboszczami z Dekanatu Leżajskiego na czele.
Kontynuacja Inwestycji
Kontynuacja inwestycji planowana jest na lata 2009-2010, a wykonać planujemy: konserwację i renowację około 50 pomników i ogrodzenie cmentarza. Z wielką przyjemnością i radością śpieszę powiadomić mieszkańców Dębna o rozpoczęciu kolejnej bardzo cennej inicjatywy, jaką jest „Przebudowa wierzchniej warstwy alejki głównej (chodnika) na terenie dawnego cmentarza greckokatolickiego w Dębnie”. Dzięki staraniom parafii i życzliwości Zarządu Powiatu Leżajskiego z Panem Starostą Markiem Śliżem na czele udało się uzyskać dotację na wspomnianą wyżej inwestycję w kwocie 15 000 złotych.”
Prace Społeczników
Za wymienioną kwotę zakupiono kostkę granitową, a zadaniem parafii jest ułożenie kostki na alejce cmentarnej na starym zabytkowym cmentarzu. Pierwsze metry kwadratowe nowej kostki, prezentują się naprawdę ładnie i czynią naszą nekropolię coraz piękniejszą. Zachęcam wszystkich, którym zależy na pięknie naszej miejscowości, do włączenia się do prac. Nadmieniam, że na wykonywane prace uzyskaliśmy pozwolenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i pozwolenie na budowę wydane przez Starostę Leżajskiego.