Wasyl Machno to ukraiński poeta, eseista, dramaturg i tłumacz, urodzony w 1964 roku w Czortkowie na Ukrainie. Jest jednym z najważniejszych głosów literatury ukraińskiej współczesności, a jego twórczość obejmuje kilkanaście tomów poezji, opowiadań i esejów. Od 2000 roku mieszka i pracuje w Nowym Jorku. Jego literatura często porusza tematykę emigracji, pamięci oraz skomplikowanej historii pogranicza Europy Środkowo-Wschodniej.
Nieprzypadkowo na mapie jego inspiracji znalazło się Dębno koło Leżajska – to właśnie tutaj urodził się jego ojciec, Iwan Machno. Rodzina została przesiedlona w 1945 roku w wyniku zmian politycznych po II wojnie światowej. Choć sam Wasyl nigdy w Dębnie nie mieszkał, miejsce to odegrało ważną rolę w kształtowaniu jego tożsamości artystycznej.
Dębno zapisane w poezji
Motyw Dębna i jego dawnych mieszkańców został utrwalony w twórczości Machno:
- W wierszu „SS Brandenburg rok 1913” poeta opisał losy dwóch dziewcząt z Dębna, emigrujących do Filadelfii.
- W opowiadaniu „Vis a vis Kraków Rynek Główny 29” pojawia się wspomnienie rodzinnej miejscowości ojca.
- W 2012 roku ukazała się książka „Dubno, koło Leżajska”, będąca poetyckim hołdem złożonym wsi jego przodków. Została wydana przy współpracy z Miejskim Centrum Kultury w Leżajsku i Stowarzyszeniem Rozwoju Wsi Dębno.
Ważne wydarzenia związane z wizytą w Dębnie
Punktem kulminacyjnym tej poetyckiej podróży w przeszłość była wizyta Wasyla Machno w Polsce w lipcu 2011 roku. Wizyta została zainicjowana przez Monikę Balicką, a jej przebieg był wyjątkowy zarówno dla autora, jak i dla lokalnej społeczności:
- 7 lipca 2011 r. odbyło się spotkanie autorskie w Niepublicznym Gimnazjum w Dębnie. Uczestniczyli w nim uczniowie, nauczyciele, mieszkańcy oraz seniorzy zaangażowani w projekt „Ocalić od zapomnienia”.
- Odwiedzone zostały najważniejsze miejsca osobistego i kulturowego znaczenia: plac rodzinny ojca poety, szkoła, zabytkowy cmentarz greckokatolicki, kościół parafialny i plebania.
- W Leżajsku zorganizowano uroczysty wieczór autorski z okazji premiery książki „Dubno, koło Leżajska”. Spotkanie odbyło się w sali Muzeum Ziemi Leżajskiej i zgromadziło licznych czytelników. Wydarzenie uświetnił udział tłumacza poezji Wasyla – Bohdana Zadury.
- Książka została przyjęta z wielkim entuzjazmem i traktowana była jako symbol pojednania oraz świadectwo wspólnej historii Polaków i Ukraińców.
Głos poety
Wasyl Machno mówił o Dębnie z dużym wzruszeniem:
„Dębno już jest na mapie literackiej Polski i Ukrainy, istnieje teraz nie tylko jako punkt geograficzny, ale i metafizyczny.”
Podkreślał, że jego książka jest mostem łączącym narody, pokolenia i wspólną pamięć. Literacka mitologia tego miejsca została przekuta w realny dialog.
Dziedzictwo trwające w słowie
Choć rodzina Machno została przesiedlona w 1945 roku, dzięki zaangażowaniu lokalnej społeczności oraz otwartości samego poety, historia Dębna została zachowana i opowiedziana od nowa – tym razem w języku literatury, gościnności i pamięci.